Kiedy przyjeżdżasz do Sosnowca, zostajesz otoczony nie tylko pięknymi krajobrazami i ciekawymi atrakcjami turystycznymi, ale także niepowtarzalnym dziedzictwem kulturowym. Jednym z wyjątkowych aspektów tej kultury jest gwara śląska. W dzisiejszym artykule zabierzemy Cię w podróż przez ten fascynujący aspekt życia w Sosnowcu, jednocześnie wprowadzając Cię do unikalnych zwrotów i słów języka śląskiego, które zdobywają popularność poza tym regionem.

Gwara Śląska: Co to właściwie jest?

Gwara śląska to odmiana języka polskiego używana na terenach Śląska, w tym także w Sosnowcu. To nie tylko zestaw odmiennych słów i zwrotów, ale również unikalna melodia mowy, która nadaje tej gwarze wyjątkowy charakter. Jest to coś, co z pewnością zauważysz podczas swojego pobytu.

Flaga i godło Górnego Śląska

Dlaczego Gwara Śląska jest tak wyjątkowa?

Gwara śląska jest ważnym elementem lokalnej tożsamości i dziedzictwa kulturowego. Choć jest ona używana w codziennym życiu, towarzyszy również artystom i pisarzom, którzy chcą wyrazić swoją miłość do regionu i jego ludzi. Jest to język, który łączy mieszkańców Sosnowca i stanowi nieodłączną część ich tożsamości.

Historia Gwary Śląskiej

Gwara śląska ma długą i burzliwą historię. Region Śląska przez wieki zmieniał przynależność administracyjną, co wpłynęło na rozwój języka rdzennych mieszkańców. Gwara śląska jest wynikiem wpływów języków takich jak polski, niemiecki, słowacki i morawski. Na przestrzeni lat, unikalny etnolekt śląski rozwijał się, choć początkowo używany był głównie w sferze domowej. Nie wychodził poza rodzinny krąg.

W okresie XVIII-wiecznych Prus, etnolekt śląski był określany mianem „Wasserpolnish” ze względu na związek z flisactwem, czyli rzecznym spławem towarów. Ten okres stał się podstawą dla działań Ślązaków ubiegających się o nauczanie w etnolekcie śląskim, co jednak wówczas było bezskuteczne.

Po II wojnie światowej, proces polonizacji przyjętych ziem wpłynął na język mieszkańców Śląska. Ślązakom zabraniano mówienia po niemiecku, co skłoniło ich do używania etnolektu śląskiego jedynie w sferze domowej. Samą gwarę uważano za język niższych warstw społeczeństwa. Dopiero w XXI wieku nastąpiło ożywienie w zakresie pielęgnowania i promowania gwary śląskiej.

Słowniczek Gwary Śląskiej: kilka podstawowych słów i zwrotów

Podczas swojej wizyty w Sosnowcu warto poznać kilka podstawowych zwrotów gwary śląskiej, które zdobywają popularność poza regionem:

Zwroty:

„Ale mosz ruła” – Działasz zbyt wolno.

„Jezderkusie! Jo mom za chwila cug!” – Muszę się spieszyć!

„Kaj ty mi sam sznupiesz?” – Dlaczego zadajesz takie pytania?

„Mieć wąty” – Nie zgadzać się z kimś.

„Mosz recht” – Masz rację.

„Szwigermuter moł zawsze recht!” – Teściowa ma zawsze rację.

„Joł Ci przaja!” – Kocham Cie!

Słowa:

sznitka – pajda, kromka chleba, kanapka

klapsznita — kanapka z dwóch kromek chleba

fliger – samolot

familok – budynek wielomieszkaniowy (kamienica)

ajntryt – bilet wstepu

frela – dziewczyna

Teraz, gdy jesteś lepiej zaznajomiony z gwara śląska, możesz jeszcze lepiej zrozumieć kulturę Sosnowca i nawiązać ciekawe rozmowy z lokalnymi mieszkańcami. Gwara śląska to nie tylko sposób komunikacji, ale także fragment dziedzictwa, który czyni to miasto jeszcze bardziej wyjątkowym. Jej rozwój i promocja to świadectwo determinacji i duma Ślązaków, którzy chcą zachować swoje językowe dziedzictwo i przekazywać je przyszłym pokoleniom. Dzięki znajomości tych wyjątkowych zwrotów i słów, możesz lepiej wczuć się w atmosferę tego miejsca i uczestniczyć w jego kulturowym bogactwie.